Спряжение Глаголов

Rusça’da fiillerin iki türlü çekimi vardır, I.çekim (-e çekimi) ve II.çekim (-и çekimi)dir.
Tabiiki bu kurala uymayan istisna fiiller vardır, onları bir kurala oturtamayız ezberlenmesi gerekir.

1 - Первая спряжение( I. çekim)  -e çekimi

Я   à -у / - ю 

Ты à-ешь 

он она  à -ет 

мы  à -ем

вы  à -ете 

они à -ут / -ют

Fiillerin son çekimi –e çekiminde görüldüğü gibidir.

-и çekimi olup –e çekimi gibi çekilen bazı fiiller de istisna olarak vardır :
брить(tıraş olmak) ve  стелить( bir şeyi yere sermek) bu istisna fiillerdir.

Mastar hali –еть , -ать,  -оть,  -уть ile biten fiiller –e çekimidir.

Mastar hali –еть ile biten fiillerden yalnız 7 tanesi –и çekiminde çekilir. Bunları –и çekimini anlatırken yazacağım.

2- Вторaя  спряжение (II.çekim) – И çekimi

Я   à -у / - ю 

Ты à-ишь 

он она  à -ит 

мы  à -им

вы  à -ите 

они à -aт  /-ят 

Mastar hali -ит  ile bitenler –и çekimindedir.

İstisna: Mastar hali –eть ile biten fiillerden 7 tanesi –ит çekimindendir: видеть,  ненавидеть, обыдеть, зависеть, терпеть, вертеть.

İstisna: Mastar hali –aть ile biten fiillerden dört tanesi bu çekime aittir: гнать, слышать, держать , дышать.

Хотеть :  я хочу                        бежать :  я  бегу

               ты хочешь                                  ты  бежишь

               он - она хочет                            он - она бежит

               мы хотим                                   мы  бежим

               вы хотите                                   вы   бежите

               они хотят                                   они  бегут

–и çekimi olan fiillerde harf değişimi sadece я’da olur.

-e çekimi olan fiillerde ise harf değişimi sonuna kadar devam eder.

Fiil Çekimleri (sürekli fiil- süreksiz fiillere örnekler)

           Fiillerin çekimlerini daha iyi anlamak için bazı fiillerin çekimini yapıp yazmaya çalıştım. Ben,sen,onlar çekimlerini yazmam yeterli. o,biz,siz  şahıslarının çekimi zaten kendiliğinden akla gelecektir. Zamanla bu fiillere eklemeler yapacağım. Şimdilik bu kadar :)

      

       1 -        организовывать – organize etmek  (несов ви.)

         организую – организуешь - организют

  

  (сов ви.) организовать à организовываю - организовываешь – организовывают

      2-      печатать  – basmak,bastırmak,yayınlamak (несов ви.)

       печатаю - печатаешь - печатаю 

  

  (сов ви.) напечатать  à напечатают - напечатаешь – напечатают

      3-  приглашать – çağırmak,davet etmek (несов ви.)

    приглашаю - приглашаешь - приглашают 

  

    (сов ви.)пригласить à  приглашу - пригласишь – пригласят

      4-   покупать -  almak, satın almak (несов ви.)

     покупаю -  покупаешь - покупают 

   

    (сов ви.) купить à  куплю - купишь – купят

       5-       получать  -  elde etmek, almak, kavuşmak (несов ви.)

        получаю - получаешь - получают

   (сов ви.)  получить à получу – получишь -  получат

       6-      строить (несов ви.)  inşa etmek, kurmak

        строю -  строишь - строит

  (сов ви.)  построить à  построю -  построишь – построит

       7-       говорить (несов ви.) konuşmak,tartışmak

        говорю  говоришь говорят 

   (сов ви.)   сказать à скажу - скажешь -скажут

FİİLİN TÜRLERİ

          

Fiilerin zamanı bildirmesinden farklı olarak (şimdiki zaman,geçmiş ve gelecek) Rusça’da fiillerin bitmemiş (несовершенный вид) ve bitmiş (совершенный вид) türleri de vardır. Genel olarak her fiilin bu iki türü vardır. Örneğin : стрôить (bitmemiş) -  пострôить (bitmiş)

Bu iki fiil tür bakımından ayrılırlar. Her ikisi de aynı eylemi adlandırırlar, ancak bitmemiş tür fiil стрôить yalnızca eylemi adlandırır, hareketin yapılıyor olduğunu anlatır ama bitmemiş tür fiil пострôить eylemin tamamlandığını ve olabilecek sonuçları ifade eder. Ayrıca; читать – прочитать fiilleri de bir tür çifti oluştururlar.*

*Fiillerde türü ayırabilmek için tür çiftlerini bilmek gerekir, bunu ileride anlatacağım.

Hесовершенный вид fiiller şimdiki,geçmiş ve gelecek olarak çekimlenebilirler fakat  совершенный вид fiiler sadece geçmiş ve gelecek olarak çekimlenebilir, şimdiki zaman çekimi yoktur.

Bitmemiş tür ve bitmiş türü cümlelerle örneklersek daha kolay anlaşılır:

      

      ЧИТАТЬ - несовершенный вид -      

1-   Что ты делал вчера вечером? (Dün akşam ne yaptın?)

Весь вечер я читал книгу. (Tüm akşam kitap okudum.)

Not:Yalnızca eylemin yapıldığını belirtmiştir, ancak eylemin yapılıp bitirildiği ya da bitirilmediği önemli değildir.

      2-      Что ты делаешь? (Ne yapıyorsun?)

Сейчас я читаю книгу. (Şimdi kitap okuyorum.)

      3-      Что ты будешь делать вечером? (Yarın akşam ne yapacaksın?)

Вечером я буду читать книгу. (Akşam kitap okuyacağım.)

      ПРОЧИТАТЬ - совершенный вид

      1-      Ты прочитал книгу? (Kitabı okudun mu?)

Да, я прочитал книгу. (Evet, kitabı okudum.)

Burada kitap tamamen bitirilmiş, okuma işi tamamlanmış.

      2-      Ты написал письма своим друзьям?

Да, я вчера написал письма.

Eylem yapılmış bitirilmiş, eylem bir kez yapılmış.

      3-      Вчера я написал письма своим друзьям и отнёс их на почту.

Когда я написал письма своим друзьям, я отнёс их на почту.

Yapılıp sonuçlanmış bir eylem diğerinden sonra yapılmış, aynı zamanda bu eylem de bir sonuca ulaşmış, bitmiş.

NOT: Uygun türün seçiminde; yalnızca eylemin biçimini düşünmek değil, aynı zamanda konuşmacının karşısındakine ne anlamak istediğinin ve eylemi öğrenmek istemesinin ve eylemi nasıl gördüğünün de  önemli olduğunu unutmamak gerekir. Eğer konuşan için eylemin sonuçlanıp sonuçlanmadığı önemli değilse, yalnızca o eylem önemliyse, bitmiş bir eylemi anlatırken bitmemiş tür bir fiil de kullanmak mümkündür.

    

   Что ты делал вчера?  - Я читал книгу.

Деепричастия - ZARF FİİLLER

           

Идя по улице, я думал о тебе. Caddede yürürken seni düşünüyordum.

Когда я шёл по улице, я думал о тебе.  Caddede yürüdüğüm esnada seni düşünüyordum.

      Rusça’da iki çeşit zarf-fiil vardır; 

     1-      Деепричастия несоверишенного вида – Sürekli zarf-fiiler

     2-      Деепричастия соверишенного вида – Süreksiz zarf-fiiler

1 – Деепричастия Hесов. Ви.

Sürekli zarf-fiilerde, fiilin şimdiki zaman çekimi yapılır, они çekimi alınır. Son çekim eki atılır, yerine -Я ekini alır, bazı istisnai durumlarda da –А ekini  alınır.

Читатьà  они чита-ют à читая (книгу)

Рисоватьà я рисую / они рису-ют à рисуя

показывать à я показываю / они показыва-ют àпоказывая

Not :  ж, ч, ш, щ ile bitenler a alırlar.

Bazı fiillerden zarf-fiil yapılamaz:

ждать - жду à  Gövdesinde sesli harf olmadığı için yapılamaz.

Рвать, пить vb...

Mastar hali –чь ile biten fiiller yapılamaz :

Печь, мочь, лечь

-ну eki olan fiiller yapılamaz:

Сохнуть(kurumak), гаснуть(sönmek), мокнуть(ıslanmak), писать, резать(kesmek), плясать(folklor-dansı etmek), петь .

Примеры - Örnekler :

жить - живу - живя

понимать - понимаю - понимая

кричать - кричу - крича

слышать - слышаю - слыша

спешать - спешу – спеша

идти - иду - идя

смеяться – смеюсь - смеясь

улыбаться – улыбаюсь - улыбаясь

радоваться – радуюсь - родуясь

любить – люблю - любля

строить – строю - строя

создавать – создаваю –создавая

2 -  Деепричастия совер. Ви.

Süreksiz zarf-fiillerin çekimi yapılırken fiilin geçmiş zaman gövdesi alınır. Sesli harfden sonra  -в gelir bazı durumlarda da  -вши gelebilir.

Прочитатьà прочитал àпрочитав

открыть à открыл à открыв

принести à принёсàпринёсшии

  

     Примеры

1-Mальчики стояли перед витриной магазина и смотрели на горы продуктов.

2-Антон пришёл домой и сел ужинать.

Придя домой, Антон сел ужинать.

3-Студентка подумала немного и ответила на вопрос.

Подумов немного, студентка ответила на вопрос.

4- Он одевался и думал о встрече с девушкой.

Одеваясь, он думал о встрече с девушкой.

5- Когда мы купили билеты ты пошли в кино.

Купив билеты мы, ты пошли в кино.

6- Студенты читали новый текст и выписывали незнакомый слова.

Читая новый текст студенты,  выписывали незнакомый слова.

7- Андрей прочитал газету и начал смотреть на телевизор.

Прочитав газету, Андрей начал смотреть на телевизор.

8- Я лежал на диване и думал об экзамене.

Лежа на диване, я думал об экзамене.

9- Бабушка сидела во дворе и смотрела на детей

Сидя во дворе бабушка смотрела на детей

10- Мы хорошо отдохнули на море и вернулись домой.

Отдохнув на море,  хорошо мы  вернулись домой.

11-Преподаватель кончил читать лекцию и спросил есть ли вопросы.

Кончив читать лекцию, преподавадель  спросил есть ли вопросы.

ПРИЧАСТИЯ – SIFAT-FİİLLER

   Merhaba! Uzun bir aradan sonra bulduğum ilk vakitte yeni konular eklemeye çalıştım.
Sıfat fiilleri anlatıyorum bu sefer. Bu konu kısa ve anlaşılır ama oturması için bol bol alıştırma yapılması lazım çünkü sağlam bir temele oturtulmamışsa kafa karıştırıcı olabiliyor.

İçinizi rahatlatır mı bilmiyorum ama Rus hocamızın söylediğine göre Ruslar günlük dillerinde sıfat-fiileri pek kullanmazlarmış. :) Bunun yerine который ile anlatmayı tercih ederlermiş. Fakat; yazı dilinde, resmi dilde kullanılırmış.
Bir dili anadilimiz kadar iyi konuşabilmek ve yazabilmek için tüm inceliklerini öğrenmek gerekir. O nedenle bunları da sizinle  paylaşıyorum. Eğer sorunuz veya anlamadığınız bir kısım olursa ya da benim yazılarımda bir hata ile karşılaşırsanız, e-mailimden bana ulaşırsanız çok sevinirim.
Daha önce de söylemiş olduğum gibi bu siteyi kendimi geliştirmek amaçlı kurdum bu nedenle düşünceleriniz benim için çok önemli. Aynı zamanda Rusça'yla ilgilenenler için yararlı olduğunu düşünüyorum çünkü Türkçe blog hazırlayanlar arasında Rusça gramerini bu kadar ayrıntılı ve açıklayıcı anlatan bir site bulamadım. Ben de bu nedenle bu işle uğraşmaya başladım.
Bir sürç-ü lisan ettiysek affola. :)

                           ПРИЧАСТИЯ – SIFAT-FİİLLER

Sıfat fiiler; etken (Действительные) ve edilgen (страдательные) olmak üzere 2 gruba ayrılırlar. Bunlar da kendi içlerinde şimdiki zaman ve geçmiş zaman olarak 2 gruba ayrılırlar.

1-      Действительные (etken)

-         настоящего времени (şimdiki z.) (Читающии – okuyan)

-         прошедшего времени (geçmiş z.) (читавшии- okumuş olan)

2-      Страдательные (edilgen)

-         настоящего времени (şimdiki z.) (читаемый- okunan)

-         прошедшего времени (geçmiş z.) (прочитанный- okunmuş olan)

Şimdiki zaman etken sıfat fiiller ile başlıyoruz.

 1- Действительные причастия настоящего времени : (deistvitelnie priçastya nastayaşeva vremeni) (Читающии – okuyan)

Şimdiki zaman etken sıfat-fiiller sadece н.в. fiillerle yapılırlar.

Sıfaf fiil şöyle çekilir: Öncelikle fiilin ‘onlar’ (они) çekimi yapılır.

Mesela читать (çitat-okumak) fiilinin çekimi daha önce de gösterdiğim gibi; они читают (ani çitayut) şeklinde yapılır.

Eğer çekimlenen fiilin son kökü sesli harf ile bitiyorsa; щии eki eklenir.

читать à  читают  à  читающии

рисоватьà рисуют à рисующии

слушать à слушают à слушающии 

строитьà  строят à строящии 

писать à пишут à пишущии

читать книгу (kitap okumak) à  Мальчик, читающии книгу. (Kitabı okuyan genç.)

Я вижу мальчика, читающего книга. (Kitap okuyan genci görüyorum.)

Это девочка, живущая здесь.

NOT: Fark ettiğiniz gibi sıfat-fiilden önce her zaman virgül gelir.

Я вижу девочку, живущую здесъ

Sıfat fiil,kendinden önceki kelimenin padejine göre çekimlenir.(Ait olduğu padejin ekini alır.)

Это человек, пьющии чай здесь.

Мальчик, работающии в этом заводе.

Студентка, плакающая вчера в кантине.

Вставать (vstavat – kalkmak) fiiilinin tüm padejlerde çekimliyorum, böylece nasıl olduğunu bir örnekte görünce daha net anlaşılabilir diye düşündüm:

р.п.   встающего - встающей

д.п .  встающему - встающей

в.п.   встающего - встающую

тв.п. встающим - встающей

пр.п.  встающем - встающей

  2- Действительные причастия прошедшего времени (geçmiş z.) (читавшии- okumuş olan)

Geçmiş zaman etken sıfat-fiil çekimi yapılırken, fiilin geçmiş zaman çekimi yapılır.

Son harfi düşer yerine, eğer gövde sesli harf ile bitiyorsa вший eki gelir.

Читал à читавший

Писал à писавший

Рисовал à рисовавший

Рассказал à рассказавший

      Принес à  принесший

Geçmiş zaman etken sıfat fiiler hem н.в. hem с.в. çekimlenir.

  Прочитавший, рассказывавший , написавший ...

İstisna : идти fiilinin geçmiş zaman çekimi : шёл olduğu için à  шёлшедший şeklindedir

Dişi çekimi de ; шла à шёлшедшая şeklindedir.

Örnekler:

1-     Вот мальчик. Он  читал вчера книгу.

Вот мальчик, он читавший вчера книгу.

2-     Вот пассажиры.  Они купили билеты на этот рейс.

Вот пассажиры, купивший  билеты на этот рейс.

3-     Я знаю строители. Строители построили эту школу.

Я знаю строители, построивших эту школу.

1-      Страдательные причастия настоящего времени (şimdiki z.) (читаемый- okunan)

Şimdiki zaman edilgen sıfat fiiller sadece н.в. fiillerden yapılır.

Fiilin biz (мы) çekimi yapılır. Sonuna ый eki eklenir.

Изучать à изучаемый

Любить  à любимый

Посещать  à  посещаемый

Слушать à слушаемый

Нести  à несомый

Искать  à искомый

NOT: пить, брать, бить, ждать, мыть, писать, кормить, платить, учить, шить, строить, лить, просить fiillerinin sıfat-fiil çekimi şekil olarak vardır fakat kullanımı yoktur.

2-      Страдательные причастия прошедшего времени (geçmiş z.) (прочитанный- okunmuş olan)

Geç. zaman edilgen sıfat fiiller üç tane istisna fiil dışında sadece с.в. çekimlenir.

İstisna olan fiiller şöyle ; читать ,слышать, видеть.

Bu türde çekim yaparken yine fiil geçmiş zaman çekimlenir, son harfi düşer yerine eğer son harfi sesli ise; нный gelir, eğer sessiz harf ya da и  ise; енный – ённый eki gelir.

Прочитать à прочитал  à прoчитанный

İstisna : принести à принёс + енный  à принесённый

Dikkat ederseniz    ё   harfi  yer değiştirmiştir.

И çekimi olan fiillerde sıfat-fiil çekimi de etkilenir. Mesela:

Изучить à  изучил à изученный  olmuştur. И harfi düşmüştür.

Kısa Fiiler :

бить à битый

вымыть à вымытый

прожить à прожитый

взять  à взятый

снять  à снятый

закрыть  à закрытый

понять à понятый

Edilgen sıfat fiillerin kısa formları da vardır. Bunlar padeje göre çekimlenmezler, oldukları gibi kalırlar. Örneğin : закрытый à закрыт  Fakat cinse göre çekimlenirler ve cümle içinde fiil olarak kullanılırlar.

Örneğin: Вот книга. Эту книгу написал молодой писатель.

Вот книга написанная молодым писателем.  (sıfat-fiil)
NOT: Eylemi yapan kişi her zaman tvaritelni padej çekimlenir.

Эта книга написана молодым писателем. (kısa sıfat-fiil, fiil görevi görüyor.)

Edatlarla İlgili Alıştırmalar

Merhaba !
Bu üniversitenin hazırlık sınıfında hocamızın bize verdiği dökümanın bir kısımı. Boşlukları parantez içindeki kelimeleri uygun padejde çekimleyerek doldurun ve uygun edatı seçin. Kolay gelsin J  

      1-      Это сумка ........... (мой брат)

      2-      Это книга.............(твоя сестра)

      3-      Где учебник.............(мой друг)

      4-      Мои книги ....( в / на) ............(книжный шкаф)

      5-      Я читаю................(интересная книга)

      6-      Вчера мы были........( в / на) ...............(интересная выставка)

      7-      Я хорошо знаю.............(этот новый  студент)

      8-      Мы купили.......(в / на)...............(магазин)......................(шапка и рубашка)

      9-      Папа читал............... (газета и журнал)

     10-    ..... (в / на).................. (нашеи комната)  есть диван.

     11-   Мы гуляли......(в / на)......................( этот красивый парк)

     12-   Мы были......(в / на)..................................( университетская библиотека).

     13-   Мой отец работает ......(в / на)..................................(химический завод)

     14-   Я купил..........(книга)......(в / на)..................................(наш книжный магазин).

   

Cevaplar :

1-       моего брата

2-      твой сестры

3-      моего друга

4-      в -  книжном шкафу

5-      интересной книгу

6-      на - интересной выставке

7-      этого нового студента

8-      в -  магазине  -   шапку и рубашку

9-      газету и журнал

10-   в -  нашей комнате

11-   в  - этом красивом парке

12-   в -  университетской библиотеке

13-   на - химическом заводе

14-   книгу - в - нашем книжном магазине