25 Ekim 2011 Salı

ПРИЧАСТИЯ – SIFAT-FİİLLER

   Merhaba! Uzun bir aradan sonra bulduğum ilk vakitte yeni konular eklemeye çalıştım.
Sıfat fiilleri anlatıyorum bu sefer. Bu konu kısa ve anlaşılır ama oturması için bol bol alıştırma yapılması lazım çünkü sağlam bir temele oturtulmamışsa kafa karıştırıcı olabiliyor.

İçinizi rahatlatır mı bilmiyorum ama Rus hocamızın söylediğine göre Ruslar günlük dillerinde sıfat-fiileri pek kullanmazlarmış. :) Bunun yerine который ile anlatmayı tercih ederlermiş. Fakat; yazı dilinde, resmi dilde kullanılırmış.
Bir dili anadilimiz kadar iyi konuşabilmek ve yazabilmek için tüm inceliklerini öğrenmek gerekir. O nedenle bunları da sizinle  paylaşıyorum. Eğer sorunuz veya anlamadığınız bir kısım olursa ya da benim yazılarımda bir hata ile karşılaşırsanız, e-mailimden bana ulaşırsanız çok sevinirim.
Daha önce de söylemiş olduğum gibi bu siteyi kendimi geliştirmek amaçlı kurdum bu nedenle düşünceleriniz benim için çok önemli. Aynı zamanda Rusça'yla ilgilenenler için yararlı olduğunu düşünüyorum çünkü Türkçe blog hazırlayanlar arasında Rusça gramerini bu kadar ayrıntılı ve açıklayıcı anlatan bir site bulamadım. Ben de bu nedenle bu işle uğraşmaya başladım.
Bir sürç-ü lisan ettiysek affola. :)


                           ПРИЧАСТИЯ – SIFAT-FİİLLER
Sıfat fiiler; etken (Действительные) ve edilgen (страдательные) olmak üzere 2 gruba ayrılırlar. Bunlar da kendi içlerinde şimdiki zaman ve geçmiş zaman olarak 2 gruba ayrılırlar.
1-      Действительные (etken)
-         настоящего времени (şimdiki z.) (Читающии okuyan)
-         прошедшего времени (geçmiş z.) (читавшии- okumuş olan)
2-      Страдательные (edilgen)
-         настоящего времени (şimdiki z.) (читаемый- okunan)
-         прошедшего времени (geçmiş z.) (прочитанный- okunmuş olan)

Şimdiki zaman etken sıfat fiiller ile başlıyoruz.
 1- Действительные причастия настоящего времени : (deistvitelnie priçastya nastayaşeva vremeni) (Читающии okuyan)
Şimdiki zaman etken sıfat-fiiller sadece н.в. fiillerle yapılırlar.
Sıfaf fiil şöyle çekilir: Öncelikle fiilin ‘onlar’ (они) çekimi yapılır.
Mesela читать (çitat-okumak) fiilinin çekimi daha önce de gösterdiğim gibi; они читают (ani çitayut) şeklinde yapılır.
Eğer çekimlenen fiilin son kökü sesli harf ile bitiyorsa; щии eki eklenir.

читать à  читают  à  читающии
рисоватьà рисуют à рисующии
слушать à слушают à слушающии 
строитьà  строят à строящии 
писать à пишут à пишущии

читать книгу (kitap okumak) à  Мальчик, читающии книгу. (Kitabı okuyan genç.)

Я вижу мальчика, читающего книга. (Kitap okuyan genci görüyorum.)
Это девочка, живущая здесь.
NOT: Fark ettiğiniz gibi sıfat-fiilden önce her zaman virgül gelir.
Я вижу девочку, живущую здесъ

Sıfat fiil,kendinden önceki kelimenin padejine göre çekimlenir.(Ait olduğu padejin ekini alır.)
Это человек, пьющии чай здесь.
Мальчик, работающии в этом заводе.
Студентка, плакающая вчера в кантине.

Вставать (vstavat – kalkmak) fiiilinin tüm padejlerde çekimliyorum, böylece nasıl olduğunu bir örnekte görünce daha net anlaşılabilir diye düşündüm:

р.п.   встающего - встающей
д.п .  встающему - встающей
в.п.   встающего - встающую
тв.п. встающим - встающей
пр.п.  встающем - встающей

  2- Действительные причастия прошедшего времени (geçmiş z.) (читавшии- okumuş olan)
Geçmiş zaman etken sıfat-fiil çekimi yapılırken, fiilin geçmiş zaman çekimi yapılır.
Son harfi düşer yerine, eğer gövde sesli harf ile bitiyorsa вший eki gelir.
Читал à читавший
Писал à писавший
Рисовал à рисовавший
Рассказал à рассказавший
      Принес à  принесший
Geçmiş zaman etken sıfat fiiler hem н.в. hem с.в. çekimlenir.
  Прочитавший, рассказывавший , написавший ...
İstisna : идти fiilinin geçmiş zaman çekimi : шёл olduğu için à  шёлшедший şeklindedir
Dişi çekimi de ; шла à шёлшедшая şeklindedir.

Örnekler:
1-     Вот мальчик. Он  читал вчера книгу.
Вот мальчик, он читавший вчера книгу.
2-     Вот пассажиры.  Они купили билеты на этот рейс.
Вот пассажиры, купивший  билеты на этот рейс.
3-     Я знаю строители. Строители построили эту школу.
Я знаю строители, построивших эту школу.

1-      Страдательные причастия настоящего времени (şimdiki z.) (читаемый- okunan)
Şimdiki zaman edilgen sıfat fiiller sadece н.в. fiillerden yapılır.
Fiilin biz (мы) çekimi yapılır. Sonuna ый eki eklenir.

Изучать à изучаемый
Любить  à любимый
Посещать  à  посещаемый
Слушать à слушаемый
Нести  à несомый
Искать  à искомый

NOT: пить, брать, бить, ждать, мыть, писать, кормить, платить, учить, шить, строить, лить, просить fiillerinin sıfat-fiil çekimi şekil olarak vardır fakat kullanımı yoktur.

2-      Страдательные причастия прошедшего времени (geçmiş z.) (прочитанный- okunmuş olan)
Geç. zaman edilgen sıfat fiiller üç tane istisna fiil dışında sadece с.в. çekimlenir.
İstisna olan fiiller şöyle ; читать ,слышать, видеть.
Bu türde çekim yaparken yine fiil geçmiş zaman çekimlenir, son harfi düşer yerine eğer son harfi sesli ise; нный gelir, eğer sessiz harf ya da и  ise; енный – ённый eki gelir.

Прочитать à прочитал  à прoчитанный
İstisna : принести à принёс + енный  à принесённый
Dikkat ederseniz    ё   harfi  yer değiştirmiştir.
И çekimi olan fiillerde sıfat-fiil çekimi de etkilenir. Mesela:
Изучить à  изучил à изученный  olmuştur. И harfi düşmüştür.

Kısa Fiiler :
бить à битый
вымыть à вымытый
прожить à прожитый
взять  à взятый
снять  à снятый
закрыть  à закрытый
понять à понятый

Edilgen sıfat fiillerin kısa formları da vardır. Bunlar padeje göre çekimlenmezler, oldukları gibi kalırlar. Örneğin : закрытый à закрыт  Fakat cinse göre çekimlenirler ve cümle içinde fiil olarak kullanılırlar.
Örneğin: Вот книга. Эту книгу написал молодой писатель.
Вот книга написанная молодым писателем.  (sıfat-fiil)
NOT: Eylemi yapan kişi her zaman tvaritelni padej çekimlenir.
Эта книга написана молодым писателем. (kısa sıfat-fiil, fiil görevi görüyor.)

3 yorum:

  1. bana mailinizi yazabilirmisiniz sorularım olacaktı size.Teşekkürler!

    YanıtlaSil
  2. Gmail yazarmilir misiniz? sorum olucak hocam...

    YanıtlaSil