Kiril Alfabesi
Rus alfabesi olan Kiril Alfabesi'nde 10 tanesi sesli, 23 tanesi sessiz olmak üzere 33 tane harf vardır. Bunlardan - Ъ (tüvördyznak) tvördy znak- sertleştirme işareti olarak, - Ь (mehkiyznak) myhkiy znak ise yumuşatma işareti olarak kullanılır.
Peki bu sertleştirme ve yumuşatma işaretleri ne işe yararlar ?
Bunu ileride anlatacağım. Şimdilik alfabenin ezberlenmesi yeterli olacaktır. Alfabeyi anlamadan, seslerini ve yazılışlarını tam olarak bilmeden, Ъ ve Ь açıklamasını vermek, kafaları karıştırabilir.
Sesli harfler :
А а Е е Ё ё И и Й й О о У у Э э Ю ю Я я
Sesli harflerden 4 tanesi, Е е , Ё ё , Ю ю , Я я iki seslidir.
Peki hangi sesi nerede kullanacağımızı nereden anlayacaksınız. Bu vurgunun hangi harfe geldiğine göre değişir. Bunun açıklaması belli bir kuralla verilemez. Tamamen ezbere dayalıdır. Kelime bilgisi arttıkça, anlaşılır olacaktır.
Rus alfabesinde her kelimenin cinsi vardır. Bunlar;
dişi cins - женский род (jenski rod) - ,
erkek cins -мужской род (muskoy rod)-
ve orta cins - средний род (siredni rod) dir.
Kelimelerin cinslerini anlamak, biraz kafa karıştırıcı gibi gelebilir. Fakat aslında bunun kolay bir yolu vardır. Biraz ezberle her şey anlaşılır olacaktır. Rusçada kelimenin cinsi -bazı durumlarda- kelimenin anlamına göre değişir, bazı durumda ise kelimenin son harfine bakmak yeterli olacaktır.
- Kelime а (a) veya я(ya) harfi bitiyorsa dişi cinstir.
- о (o) veya е (e) ile bitiyorsa orta cinstir.
- Bütün sessiz harflerle biten diğer kelimeler ise erkek cinstir.
он (on) erkek olan kelimelere denir.
она (ana) dişi olan kelimelere denir.
оно(ano) orta olan kelimelere denir.
Üçününde anlamı ' o 'dur. İngilizcede ki he-she-it gibi düşünebilir.
Kelimelerin cinslerinin anlaşılması bakımından, dilbilgisi kurallarına giriş yapmadan önce, birkaç kelime öğrenmek çok yararlı olacaktır. Böylece hem kelime bilgisi oluşmaya başlar hem de cinsler anlaşılır. Cinsleri tam olarak ezberlemeden Rusça konuşmak-yazmak mümkün değildir. Rusça'da bütün dilbilgisi kuralları cinslerin üzerine kurulmuştur.
Это что? (Eta şto?) Bu nedir?
Что это? (Şto eta?) Nedir bu?
- Rusça’da kelime başa da sona da gelebilir. Yani kelimenin başa, sona veya ortaya gelmesi, cümlenin anlamını değiştirmez. Bu kişinin kendi kullanımına bağlıdır.
- Neye vurgu yapmak istediğimize göre değiştirebiliriz. Aslında bu Türkçe’de de vardır. Vurgulamak istediğimiz kelimeyi yükleme yakın yazarak vurgularız.
ж.р.(dişil cins)
сумкa (sumka) çanta
стена (stena) duvar
доска (daska) tahta-levha
парта (narta) sıra
ручка (ruçka) tükenmez kalem
упражнения(uprajneniya) egzersiz
книга (kniga) kitap
вешалка (veşalka)askı
лампа (lampa) lamba
стиркa (stirka) silgi
тётя (tötya) hala-teyze
газета(gazeta) gazete
м.р.(eril cins)
стол (stol) masa
стул(stul) sandalye
карандаш (karandaş) kurşun kalem
учебник (uçebnik) ders kitabı
шкаф (şkaf) dolap
потолок(patalok) tavan
студент (student) üni.öğrencisi
ученик (uçenik) ilkokul-lise öğrencisi
автобус (abtobus) otobüs
учебник (uçebnik) defter
журнал (jurnal) dergi
стакан (stakan)bardak
ср.р.(nötr cins)
молоко (malako) süt
окно (akno) pencere
море (more) deniz
кольцо(kaltso) yüzük
дерево (derevo) ağaç
вино (vino) şarap
пиво (pivo) bira
coлнце (soltse)güneş
метро (mitro) metro
щоссе (şosse) anayol
кофе (kofe) kafe
письмо(nismo) mektup
Daha öncede belirttiğim gibi, Rusça’da her kelimenin(nesnenin)( canlı veya cansız) cinsi bulunmaktadır. Bu durum soru sorma şeklimizi de etkilemektedir. Örneğin; Что это? (Şto eta?) Bu nedir? diye soracağımız nesnenin, aslında ne olduğunu biliyorsak dolayısıyla cinsini biliyorsak, Что это? sorumuzdaki это kelimesinin çekimini de , o nesnenin cinsine göre yapmamız gerekir. Bu için de это kelimesinin dişi-erkek-orta ve çoğul çekimini bilmemiz gerekir.
NOT : Rusça’da çoğul durumda, kelimelerin cinsi önemli değildir. Birden çok nesne veya kişi varsa, çoğul çekimi yapılır. Çoğul çekiminin nasıl yapıldığını ileride göreceksiniz.
Что это? Bu nedir?
1. Это шарф. Bu şal.
2. Это лампа . Bu lamba.
Burada sorduğumuz nesneyi tanımlayamıyoruz. Yani orada bir şal var. Fakat ne olduğunu anlayamamışız. Belki bir atkı, belki örtü. Orada bir belirsizlik olduğu için nesnenin cinsini de bilmiyoruz. Bu durumda o nesneye Это(nötr çekim) işaret zamirini kullanıyoruz.
NOT: Rusça’da cevap her zaman soruya göre verilir. Nesnenin cinsi belli olduğu zamanlarda soruya bakarak düşünmeden cevap verilebilir.
Şimdi Это işaret zamirinin çekimlerine bakalım :
‘Buradaki’ anlamında : Этот – eril Эта – dişil Это -nötr Эти -çoğul(bunlar)
‘Oradaki’ anlamında : Тот – eril Та - dişil То - nötr Те- çoğul
Этот шарф ? (Bu şal mı ?) ф (fe) sessiz bir harf olduğu için, eril bir kelimedir.Bu nedenle Этот kullanılır.
Нет, эта шапка. (Hayır, bu şapka.) Bu kelimenin son harfi a. Bu nedenle dişil bir kelime. Эта kullanılır.
Şimdi biraz kelime yazacağım. Ardından onlarla örnek cümleler kuracağım. Böylece konu daha anlaşılır olacaktır.
здесь - zdes – burada
тут – tut – burada
там –tam – orada
где - gde – nerede
ж.р.(dişil cins) м.р.(eril cins) ср.р.(nötr cins)
Benim : мой (moy) моя (maya) моё (mayo)
Senin: твой (tvoy) твоя (tvaya) твоё(tvayo)
Onun: его(yivo) её (yiyo) его
Мой стол тут . à Benim masam burada.
Твой стол там . à Senin masan orada.
Его стол там. à Onun masası orada.
Моя сумка там. à Benim çantam orada.
Твоя ручка тут. à Senin kalemin burada.
Её карандаш тут. à Onun kalemi burada.
Rusça’da ‘kimin’ diye sorulurken, nesneye göre sorulur:
Чей - çey- erkek
Чьё - çya- dişi
Чья - çyo- orta
Чьи -çiyi- çoğul
Sahiplik zamirleri :
Ben - я – Benim - мой (erk) \ моя(dişi)
Sen -ты – senin – твой \ твоя
O - он\она – onun - её\его
Biz - мы – bizim наш\ наша
Siz - вы – sizin - ваш \ваша
Onlar- они – onların - их (çoğul durumda cins yoktur)
Kalın yazılan harflere dikkat:
- Это я. Это мой шкаф. ( шкаф erkek cins olduğu için Мой kullanılmıştır.)
- Это Анна. Это её\его шкаф. (Onun derken её(dişi)\его(erk) kullanımında nesneye göre çekilmez, kişiye göre çekilir. Nesnenin cinsi önemli değildir. )
- Это мы. Это твоё письмо. (Письмо orta cins olduğu için твоё kullanılmıştır.) Это твоя книга.
- Что это такое? (cansızlar için) Belirsizlik söz konusu olduğunda, Bu nedir?
- Кто это такой? erkek cins – O kim?
Кто это такая? dişi cins
Кто это такие? Çoğul – Onlar kim?
я не знаю что это такое. Bu nedir ben bilmiyorum.
я не знаю кто это. Kim olduğunu bilmiyorum.
- - Кто это ? O kim?
+ Это Иван Иванович – O İvan İvanoviç.
- -Что этo? Bu nedir?
+Это дом - Bu ev.
- -Где дом? Ev nerede?
+ Дом здесь\ тут - Ev burada. Дом там .- Ev orada.
